Kazakistan, 25 Ekim’de Ulusal Günü’nü kutlarken, aynı zamanda dış politikasının en önemli başarı hikâyelerinden birinin 10. yıl dönümünü anıyor: Avrupa Birliği (AB) ile imzalanan Genişletilmiş Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması (EPCA).
Aralık 2015’te imzalanan ve 29 farklı işbirliği alanını kapsayan bu anlaşma, sadece iki taraf arasındaki ilişkilerin yasal çerçevesini güçlendirmekle kalmadı — aynı zamanda Kazakistan’ı Avrupa’nın Orta Asya’daki en güvenilir stratejik ortağı hâline getirdi.
Bugün, EPCA’nın onuncu yılı, Kazakistan’ın çok yönlü dış politika vizyonunun ve Avrupa’nın doğuya açılım stratejisinin kesişim noktasında yeni bir dönemin sembolü olarak görülüyor.
İstikrardan Stratejik Ortaklığa
Kazakistan ve AB arasındaki ilişkiler, bağımsızlığın ilk yıllarındaki diplomatik tanışıklık evresinden çıkarak, bugün enerji, dijital dönüşüm, yatırım ve eğitim gibi alanlarda çok katmanlı bir ortaklık haline geldi.
Haziran 2025’te yapılan Kazakistan–AB Siyasi Konfigürasyon İşbirliği Komitesi’nin (CCPC) 22. toplantısında, taraflar bu stratejik bağı “derinleştirme ve çeşitlendirme” kararlılıklarını bir kez daha teyit ettiler.
Toplantıya, Avrupa Dış Eylem Servisi’nden Luc Devigne ve Kazakistan’ın eski Dışişleri Bakan Yardımcısı Roman Vassilenko başkanlık etti. Görüşmelerin odak noktası, EPCA’nın uygulanması ve yeni işbirliği fırsatlarının değerlendirilmesiydi.
The Astana Times’ın ifadesiyle, bu diyalog “AB–Kazakistan ilişkilerinin yeni bir ivme kazandığı dönemde stratejik vizyonun yeniden tanımlanması” anlamına geliyordu.
Ekonomik Bağlar: Avrupa’nın Orta Asya’daki Güvenilir Limanı
AB, Kazakistan’ın hem en büyük yatırımcısı hem de en büyük ticaret ortağı olmaya devam ediyor. Avrupa Dış Eylem Servisi’nin verilerine göre, 2024’te iki taraf arasındaki ticaret hacmi bir önceki yıla göre %16,9 artarak 48,7 milyar dolara ulaştı.
Bu rakamın yaklaşık dörtte üçünü enerji ihracatı oluşturuyor. AB ise Kazakistan’a makine, ekipman ve yüksek teknoloji ürünleri ihraç ediyor. Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi’ne göre, bu ticaret sadece ekonomik değil, teknolojik dönüşüm açısından da karşılıklı bağımlılığın göstergesi.
Bugün ülkede 3.000’den fazla Avrupa sermayeli şirket faaliyet gösteriyor. Shell, TotalEnergies, Siemens, Airbus ve Schneider Electric gibi devler Kazakistan ekonomisinin enerji, finans, imalat ve dijitalleşme sektörlerinde öncü rol oynuyor. 2005’ten bu yana Avrupa yatırımları toplamda 200 milyar doları aşmış durumda.
Kazakistan Dışişleri Bakanı Yermek Koşerbayev, bu tabloyu şöyle özetliyor:
“Kazakistan, Avrupa için sadece bir enerji tedarikçisi değil, aynı zamanda bir inovasyon ve güvenilirlik ortağıdır. On yıllık ortaklık, karşılıklı güvenin en somut göstergesidir.”
Kritik Hammaddeler: Yeni Jeoekonomik Eksen
Son yıllarda AB–Kazakistan ilişkilerinde öne çıkan başlıca alanlardan biri de kritik hammaddeler ve yeşil enerji değer zincirleri.
Kasım 2022’de Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ile Kazakistan Başbakanı Alikhan Smailov, Brüksel’de “Sürdürülebilir Hammaddeler, Bataryalar ve Yenilenebilir Hidrojen Değer Zincirlerinde Stratejik Ortaklık” mutabakatını imzaladılar.
Von der Leyen o gün yaptığı konuşmada, Avrupa’nın enerji dönüşüm stratejisinde Kazakistan’ın oynadığı role dikkat çekti:
“Fosil yakıtlardan uzaklaşırken, hammadde ve yenilenebilir hidrojenin sürdürülebilir tedariki ekonomilerimiz için yeni ve daha temiz bir temel oluşturacaktır. Kazakistan, bu yeşil geçişin güvenilir ortağıdır.”
Gerçekten de, Kazakistan Avrupa Komisyonu’nun Kritik Hammaddeler Yasası’nda tanımlanan 34 elementin 33’üne sahip. Bu zenginlik, ülkeyi Avrupa’nın temiz enerji stratejisinin kalbine yerleştiriyor.
Jeoekonomik anlamda ise Kazakistan’ın farkı, Norveç Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’nden (NUPI) Roman Vakulçuk’un sözleriyle açıklanabilir:
“Kazakistan’ı benzersiz kılan şey, geniş mineral çeşitliliğinin ülke toprakları içinde birbirine yakın konumlanmış olmasıdır. Bu, entegre madencilik ve üretim için olağanüstü bir avantaj.”
Enerji ve Yeşil Dönüşüm: Güçlü Geçmiş, Yeşil Gelecek
Kazakistan, dünya uranyum rezervlerinin %40’ına sahip olup, AB’nin nükleer enerji ihtiyacının %21’inden fazlasını karşılamaktadır. Bunun yanı sıra Avrupa şirketleri, ülkenin en büyük petrol sahaları olan Kaşagan ve Karachaganak projelerinde önemli paylara sahiptir.
Ancak ortaklık artık sadece fosil yakıtlara dayanmıyor. EPCA çerçevesinde kurulan Enerji, Ulaştırma, Çevre ve İklim Değişikliği Alt Komitesi, enerji verimliliği, yenilenebilir kaynaklar ve karbon nötr kalkınma alanlarında yeni projeleri koordine ediyor.
Bu, Kazakistan’ın yeşil dönüşüm sürecinde AB’nin teknoloji ve yatırım gücünden yararlanmasına, AB’nin ise enerji güvenliğini çeşitlendirmesine olanak tanıyor.
Orta Koridor: Yeni İpek Yolu’nun Modern Yüzü
Kazakistan’ın Brüksel Büyükelçiliği, ulaştırma bağlantısallığını “AB–Kazakistan ortaklığının omurgası” olarak tanımlıyor.
AB’nin Global Gateway (Küresel Geçit) girişimi kapsamında 12 milyar avroluk altyapı fonu tahsis edilmiş durumda. Bu girişimin merkezinde ise Çin’i Kazakistan üzerinden Avrupa’ya bağlayan Trans-Hazar Uluslararası Ulaştırma Koridoru (Orta Koridor) yer alıyor.
Orta Koridor, sadece bir lojistik hat değil, aynı zamanda Avrasya kıtasının jeopolitik entegrasyonunun sembolü olarak görülüyor. Enerji ve ticaret akışını çeşitlendiren bu güzergâh, Kazakistan’ın “Doğu ile Batı arasında köprü” vizyonunu somutlaştırıyor.
Sonuç: On Yılın Ardından Yeni Ufuklar
On yıl önce imzalanan EPCA, bugün hem Avrupa hem de Kazakistan için bir başarı hikâyesi olarak görülüyor.
Bu on yılda, iki taraf sadece ekonomik çıkarlarını değil, aynı zamanda ortak bir sürdürülebilirlik ve istikrar vizyonunu da paylaştı.
Kritik hammaddelerden dijital inovasyona, ulaştırmadan yeşil enerjiye kadar genişleyen bu işbirliği, Orta Asya’da stratejik çok kutupluluğun yeni bir modelini oluşturuyor.
Avrupa Birliği’nin küresel stratejisinde Kazakistan, yalnızca enerji tedarikçisi değil, geleceğin yeşil ekonomisinin kilit ortağı olarak öne çıkıyor.
EPCA’nın ikinci on yılına girerken, bu ortaklık artık sadece bir anlaşma değil — Avrasya’nın kalbinde inşa edilen ortak bir gelecek vizyonu.
Derya Soysal
Yorum Yazın
Facebook Yorum