Güney Kafkasya’daki jeopolitik dengelerin değişmesiyle birlikte Azerbaycan, bölgesel ve küresel düzeyde etkisini artıran stratejik bir aktör olarak öne çıkmaktadır. Özellikle Orta Koridor’un gelişiminde oynadığı kilit rol, Azerbaycan’ı yalnızca Avrupa’yla değil, Orta Asya ülkeleriyle de daha derin bağlar kurmaya yöneltmiştir. Bu bağlamda Türkmenistan ile kurduğu stratejik ortaklık, hem ekonomik hem de jeopolitik düzlemde dikkat çekici bir gelişme olarak değerlendirilmektedir.
Azerbaycan’ın Diplomatik Atılımları ve Bölgesel Yakınlaşmalar
Azerbaycan, diplomasi alanındaki proaktif tutumunu sürdürerek, uluslararası ortaklıklarını genişletmektedir. 10 Haziran 2025 tarihinde Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Ermenistan Cumhurbaşkanı Nikol Paşinyan’ın barış görüşmeleri, Azerbaycan’ın Güney Kafkasya’daki merkezî rolünü pekiştirmiştir. Bu gelişme, bölgesel istikrarın sağlanması ve uzun süreli çatışmaların sonlandırılması açısından tarihi bir adım niteliğindedir.
Azerbaycan’ın dış politikası, sadece komşularıyla sınırlı kalmamış; Orta Asya ülkeleriyle de yakın işbirliklerine dönüşmüştür. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in 2 Temmuz 2025’teki Bakü ziyareti sırasında 20 ikili anlaşma imzalanmış ve Bakü’de açılan Özbekistan Parkı, kültürel diplomasi adına önemli bir adım olmuştur. İki ülke arasındaki ticaret hacmi, Ocak-Mayıs 2025 döneminde üç kat artarak 200 milyon doları aşmıştır. Hedeflenen ticaret hacmi ise 1 milyar dolardır.
---
Türkmenistan ile Derinleşen Stratejik Ortaklık
Türkmenistan Halk Maslahatı Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov’un 16 Temmuz 2025’te gerçekleştirdiği Azerbaycan ziyareti, iki ülke ilişkilerinde bir dönüm noktası olmuştur. Bu ziyaretin ardından Hazar Denizi altından geçmesi planlanan boru hattı projesi yeniden gündeme gelmiş; bu proje, Türkmenistan gazının Azerbaycan üzerinden Avrupa’ya taşınmasına olanak sağlayacaktır.
Türkmen liderin Karabağ’a yaptığı ziyaret, Azerbaycan’ın egemenliğine verilen desteğin sembolik bir göstergesi olmuştur. Ayrıca, Hazar Denizi’ndeki daha önce ihtilaflı olan "Dostluk" (Kıyapaz/Serdar) sahasının ortak işletilmesine yönelik 2021’de imzalanan anlaşma, ekonomik işbirliğinin derinleşmesini sağlamıştır.
Azerbaycan, Türkmenistan ve İran arasında 2021’de başlatılan doğalgaz takası projesi ise fiyat anlaşmazlıkları nedeniyle 2024 başında durmuştur. Ancak, Berdimuhamedov’un son Bakü ziyaretiyle bu sürecin yeniden canlanması beklenmektedir.
2024 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi 383,7 milyon dolara ulaşmış; 2025’in ilk aylarında bu rakam 118 milyon doları geçmiştir. Türkmenistan, Azerbaycan’a enerji ürünleri, kimyasallar ve tekstil ihraç ederken; Azerbaycan, Türkmenistan’a mühendislik ürünleri, inşaat malzemeleri ve gıda ürünleri göndermektedir. Bu yıl içerisinde Cumhurbaşkanı Aliyev’in Aşkabat’a resmi bir ziyarette bulunması planlanmaktadır.
Çok Taraflı Diplomaside Orta Koridor Vurgusu
Azerbaycan, Kapalı Denizlere Sahip Gelişmekte Olan Ülkeler Üçüncü Birleşmiş Milletler Konferansı’nda (LLDC3) da etkin bir rol üstlenmiştir. Başbakan Ali Asadov’un başkanlık ettiği heyet, Orta Koridor üzerinden taşınan yük miktarının 2022'den bu yana %90 arttığını ve transit süresinin ciddi şekilde kısaldığını açıklamıştır.
5 Ağustos 2025 tarihinde Avaza’da gerçekleştirilen üçlü toplantı, bölgesel işbirliğinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Türkmenistan Halk Maslahatı Başkanı Berdimuhamedov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev ve Azerbaycan Başbakanı Asadov'un katıldığı toplantı, ulaştırma, enerji ve kültürel işbirliklerinin geliştirilmesi konularına odaklanmıştır. Toplantı, gelecekteki ortak projeleri belirleyen bildiri ve anlaşmalarla sonuçlanmıştır.
Aynı gün, Hazar’a kıyıdaş devletler toplantısında çevresel güvenlik, biyoçeşitlilik, kaynak yönetimi ve deniz sığlaşması gibi konular ele alınmıştır. Türkmenistan Dışişleri Bakanı Raşid Meredov, Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhamedov’un BM Genel Kurulu’nda duyurduğu “Hazar Çevre İnisiyatifi” hakkında bilgi vermiştir.
Küresel Görünürlük ve Stratejik Vizyon
Azerbaycan’ın uluslararası sahnedeki etkisi, 2024’te ev sahipliği yaptığı COP29 Zirvesi ile daha da pekişmiştir. Azerbaycan, sürdürülebilir enerji ve iklim eylemine bağlılığını sergileyerek, sera gazı emisyonlarını 2050’ye kadar %40 azaltma hedefi koymuştur.
Avrupa Birliği ile ilişkiler de ivme kazanmıştır. Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Kaja Kallas’ın 25 Nisan’daki Bakü ziyareti sırasında, ticaretin ve bağlantıların güçlendirilmesi görüşülmüştür. Ayrıca Le Monde gazetesinde yayımlanan bir makalede, Azerbaycan’ın Kafkasya’daki askeri ve ekonomik liderliği vurgulanmıştır.
4 Temmuz 2025’te Hankendi’de düzenlenen Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) Zirvesi, Azerbaycan’ın yeşil enerji, bölgesel bağlantı ve ekonomik entegrasyonda liderliğini bir kez daha ortaya koymuştur.
Zengezur Koridoru ve Orta Koridor’un Geleceği
Zengezur Koridoru, Azerbaycan’ın Orta Koridor üzerindeki stratejik vizyonunun somut bir parçasıdır. Bu kara yolu, Çin ve Orta Asya’yı Avrupa’ya bağlarken, Rusya ve İran gibi aktörleri baypas ederek yeni bir jeopolitik hattın kurulmasına öncülük etmektedir. Guliyev’e (5 Ağustos 2025) göre, bu bölüm Azerbaycan’ı Nahçıvan ve Türkiye üzerinden Anadolu’ya bağlayacak; Hazar Denizi, Güney Kafkasya ve Türkiye arasında güçlü bir bağlantı sağlayacaktır.
Azerbaycan, etkili dış politikası, zengin enerji kaynakları ve güçlü bölgesel ortaklıklarıyla Orta Koridor’un gelişiminde merkezî bir rol üstlenmektedir. Özellikle Türkmenistan ve Özbekistan ile kurulan ilişkiler, Türk dünyası ve Orta Asya ile entegrasyon stratejisinin bir parçası olarak öne çıkmaktadır. Kapalı denizlere sahip ülkelerin lojistik zorluklarını aşmak için geliştirilen bu yeni bağlantı vizyonu, Azerbaycan’ı hem Doğu hem de Batı için vazgeçilmez bir transit ve işbirliği merkezi haline getirmektedir.
Derya Soysal
Yorum Yazın
Facebook Yorum