Kamishibai

Kamishibai'ın sözlükteki anlamı: Sokak tiyatrosu ve öykü anlatım biçimi.

 'Kami' kağıt anlamına gelir, 'shibai' dram demektir.

 “Kağıt Oyunu” diyebiliriz bir nevi.

Bizim Hacivat ve Karagözümüz nasıl yüzyıllara dayanan anlatım biçimiyse kamishibai da öyledir. Ne yazık ki hem Hacivat ve Karagözler hem de başka benzer görsel hikaye anlatım biçimleri kaybolmaya yüz tutmuşlardı son yıllarda. Sanki insanın çocukluğu kayboluyordu onlar tükendikce. Belçikada büyüyünce Hacivat ve Karagöz çocukluğumun değilde daha çok ergenliğimin bir parçası olmuştu benim. İlk karşılaşmam Türkiyeye tatile gittiğimizde Akşehir de olmuştu. Hem Nasrettin hocanın fıkralarıyla hem de Hacivatlı Karagözlü skeçlere şahit olmuştum. Çok sevmiştim ve hayatımda hep yerleri oldu bu üçlünün.

Konu kamishibai olunca, onun benim yoluma ilk çıktığında ilkokul üçüncü sınıftayım. Öğretmenimiz bize sınıfta bir hikayeyi çizgili resimlerle ahşap evcikten aktarmıştı. Daha sonra bir kaç defa karşılaştım ve herzaman keyif vericiydi diyebilirim. Ama tarihçesine baktığımızda çok öncelere dayandığını görebiliyoruz. 

Bu tarz kağıt oyununun zirve yaptığı zamanlar 1930'lu yıllardı ve o dönem savaş sonrası karamsar ortamları yumuşatmaya iyi geliyordu bu oyunlar. Hatta yirminci yüzyılda televizyonun gelişine kadar çok popüler olmuştur bazı ülkelerde. İnsanları ve bilhassa çocukları hayal dünyasına sürükleyen Japon sanatıdır.

Kamishibai öyküsü kalın resim kağıdı üzerine çizilmiş ve sıralanmış resimlerden oluşmakta. Ahşaptan ev tipi minik bir sahnesi olur ve resimler sırayla bu minik sahnede görüntülenir. Geçmiş tarihine baktığımızda uzak doğuda  Budist tapınaklarda 12. yüzyılda ortaya çıkmış bir hikaye anlatma biçimidir ve rahipler bunu okur yazarlığı olmayanlara görseli kullanarak anlatmayı sağlamaktadırlar. Kamishibai o günden bu güne yüzyıllar varlığını korudu ve iki büyük dünya savaşı arasında daha da çok tanındı ve kullanıldı. Bu anlatım sanatını yapan kişiler genelde bisikletin üzerine monta ettikleri ahşap sahneyi kolayca istedikleri yere taşımaktaydılar. Aynı zamanda seyyar satıcılıkta yapıyorlardı. Sattıkları şekerleri alan çocuklara ön sıradan hikayeyi dinleme şansını veriyorlardı.

Benim hayatıma tekrar girmesi bir kaç yıl öncesine dayanıyor. Tam kayboluyor bu sanat bicimi derken tekrar canlandığını görmek güzeldi. Okullarda tekrar kullanılmaya başlayan bu sanat bicimi iki dilli çocuklarda merak uyandırmak için de kullanılıyor. Ana dili Flemenkçe olmayan çocuklar sınıfta anlatılanları veya masalları anlamakta zorlanabiliyorlar. Kamishibai kullanarak hikayeler daha anlaşılır oluyor. 

İki yıl önce Flaman eyaletinde Zele belediyesinde de bir okulda ben de anaokulu öğrencilere hikaye anlatmaya başladım. Hikayelere uygun resimler çizerek çocukların hikayeyi daha kolay anlamasını sağladım. Yaş seviyesine uygun hikaye ve kelimeler kullanarak onların ilgisini çekmeyi başardım. Hatta hikaye anlatım günlerine anne ve babalar da davetliydi. Onların da keyif aldığını görmek ayrı güzeldi.

Çocuklarımızı televizyon ve diğer ekranlardan uzaklaştırmak gerekiyor bazen. Kendi düşünmelerini sağlamamız lazım. Çocuklara hikayeyi kendileri anlatmaları için de hazır bir platform aslında bu anlatım biçimi. Böylece kendini ifade etmeyi öğrenebilirler. Özgüven aşılanır ve başarı hissi onları mutlu eder. 

Çizdikleri resimlerin etrafında hikaye uydurmaları zihinlerini geliştirir ve olay kavramlarına yardımcı olur. 

Anne baba olarak bizler de çocuklarımızla oyun halinde hem vakit geçirip hem onları eğitmekte yardımcı olabiliriz bu teknikle.

Hatta anlatmak istediklerimizi çocuğumuzun yaşına uygun bir biçimde görsel ve hikaye bazında aşılayabiliriz. Bir taş ile bir çok kuş vurmak gibi bir şey. 

Bu yıl koronadan dolayı okullarda masal anlatım çalışmalarımıza ara vermek zorunda kaldık maalesef. Ama bu demek değildir ki vaz geçtik. Biz yine masalın gücüne inanarak çalışmalarımızı geliştirerek hazırlanıyoruz. Yetişkinlerin bu sanat bicimini evde ve okullarda, hatta dili bilmeyen yetişkinlerde bile nasıl kullanılır ve faydalı olur yollar aramaktayız. 

Kamishibai şeklinde Nasrettin hocamızın hikayelerini anlatmayı ve Hacivat ile Karagöz'e de ev sahipliği yaptırmayı düşünüyorum. Tarihi figürleri bu zamana taşıyarak, aslında çok şey değişmiş olsa da, bazı şeylerin hep kalıcı olduğunu vurgulamak istiyorum. 

Nerkiz